60’
W tym roku (2022), Hiszpania po raz pierwszy w swojej historii zdobyła Oscara w kategorii Animacja za krótkometrażowy film The Windshield Wiper Alberto Mielgo i Leo Sáncheza. Na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Animowanych w Annecy w 2020 roku Alberto Vázquez (który właśnie ukończył swój drugi film pełnometrażowy Sangre de Unicornio) otrzymał Specjalną Nagrodę Jury za film Homeless Home - po raz pierwszy Hiszpan wrócił do domu z Kryształem. Te i inne niedawne wyróżnienia zapewniają naszej kinematografii międzynarodową rozpoznawalność, a mimo to stanowią jedynie wierzchołek góry lodowej wielkiego talentu współczesnych hiszpańskich animatorów, którzy uczestniczą w niezwykłym momencie twórczym, jaki to medium przeżywa w naszym kraju.
W 2015 roku, dzięki jednostkom publicznym Acción Cultural Española i Centrum Kultury Współczesnej w Barcelonie, byłam kuratorem projektu badawczego, restauratorskiego i popularyzatorskiego, którego efektem był program 8 pokazów zatytułowany From Doodles to Pixels. Over One Hundred Years of Spanish Animation. Cykl pokazów obejmował filmy historyczne i autorskie (krótkometrażowe, pełnometrażowe i reklamy) z ponad stuletniej historii naszego kraju, które wcześniej albo były mało wyeksponowane, albo w ogóle nie były pokazywane. Był to doskonały pretekst, by wprowadzić do obiegu, w nowych, zremasterowanych kopiach, część audiowizualnej spuścizny naszego kraju i opowiedzieć o jej odkryciach i osobliwościach. Program zawitał do 35 miejsc na całym świecie, w tym na MoMA w Nowym Jorku i na Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Annecy. Do dziś zachowała się kolekcjonerska edycja składająca się z 3 płyt DVD i książki, wydanych jako katalog pokazu.
Od tamtego czasu animacja w naszym kraju rozwija się, wzbogacając o nowe i ciekawe propozycje. Dziś Międzynarodowy Festiwal Filmów Animowanych Animator w Poznaniu daje mi możliwość uaktualnienia tego programu dla międzynarodowej publiczności o tytuły zrealizowane w ostatniej dekadzie w Hiszpanii.
Z przyjemnością prezentuję w Polsce dwa seanse dla dorosłych widzów: Spanish Contemporary Animation 1: My Story oraz Spanish Contemporary Animation 2: Original Minds. Oprócz tych programów, niektóre tytuły zostały włączone do festiwalowego programu dla dzieci.
20 wybranych filmów ukazuje idiosynkrazję naszej kinematografii animowanej poprzez pewne zagadnienia, które powtarzają się od czasu pierwszych filmów animowanych, powstałych ponad sto lat temu, aż po dzień dzisiejszy. Z jednej strony zwraca uwagę aspekt eksperymentalny oraz duża różnorodność technik i stylów, które zostały odziedziczone i przeniesione na nowe terytoria (między innymi przez Krisa Zembe, Fernando i Helenę Pomares z ich wspaniałymi rysunkami, Sama, Annę Solanas i Marca Ribę z perfekcją ich lalek poklatkowych oraz Daniela Martíneza i Rafę Cano z fantastycznym 3D).Z drugiej: wyróżnia się związek animacji w Hiszpanii ze światem komiksu undergroundowego, widoczny w pracach Carli Pereiry i Alberto Vázqueza, dwójki rysowników, którzy inspirują nim swoje filmy (podobnie jak ich poprzednicy, Jordi Amorós i Javier Mariscal, by podać nie tak odległy przykład). Warto również wspomnieć o związkach hiszpańskiego kina animowanego ze sztuką (przypominamy tu kluczowo istotny dorobek baskijskiego malarza i filmowca José Antonio Sistiagi) w twórczości takich animatorów, jak między innymi Izibene Oñederra, Isabel Herguera i María Lorenzo. Na uwagę zasługuje również fakt, że od czasów naszego wielkiego pioniera Segundo de Chomón (1871-1929), który pracował głównie we Francji i Włoszech, obserwujemy ucieczkę talentów w kierunku bardziej rozwiniętych rynków, np. do Ameryki czy innych krajów europejskich. W tym programie znajdą się animatorzy szanowani w międzynarodowym przemyśle, tacy jak César Díaz Menéndez - który pracował dla Tima Burtona, Wesa Andersona i Guillermo del Toro, oraz Carlos Baena, kluczowy pracownik Pixara, który na szczęście nie zaprzestał również tworzenia własnych dzieł. I wreszcie dwa nowe motywy lub sfery zainteresowania, wyczuwalne w ostatniej dekadzie: samoreprezentacja i feminizm. W rytm z aktualną twórczością międzynarodową zainteresowanie animacją z akcentem dokumentalnym, historiami z życia wziętymi, a także wystąpienie przed szereg wielu młodych animatorek sprawiły, że nasza filmografia zyskała niespotykaną dotąd różnorodność tematyki i formy. Wystarczy spojrzeć na prace Rocío Álvarez, Maríi Manero, Cármen Córdoby i licznych innych młodych animatorek, aby uświadomić sobie, że tematy, motywy i estetyka wciąż się odnawiają.
W programie znalazły się jedne z najlepszych filmów krótkometrażowych wyprodukowanych w ostatniej dekadzie w Hiszpanii - kraju o wielkiej tradycji artystycznej; skromnej, ale interesującej historii animacji; rosnącej uwagi poświęcanej twórczości w środowisku technologicznym. To wszystko, wraz z mnożącymi się szkołami i studiami, tworzy coraz solidniejsze i bardziej twórcze środowisko dla animacji. Mam nadzieję, że spodoba się wam ten wybór hiszpańskiej animacji!
Carolina López Caballero, Dyrektor Festiwalu ANIMAC
